Plezia Jakub (1885–1941), filolog klasyczny, profesor gimnazjalny, działacz społeczny. Ur. 9 VII we wsi Okonin, pow. ropczycki, w wielodzietnej rodzinie chłopskiej, był synem Michała i Anieli z Zakrzewskich, Uczył się w l. 1899–1906 w gimnazjum I klasycznym w Tarnowie. Następnie w l. 1906–12 studiował na UJ w Krakowie filologię klasyczną, filozofię ścisłą oraz filologię polską. Jako początkujący nauczyciel (tzw. suplent) w r. 1911/12 rozpoczął działalność w ruchu harcerskim. Po przerwie wojennej 1914–18 złożył 20 II 1919 egzamin nauczycielski z filologii klasycznej jako przedmiotu głównego i z języka polskiego jako przedmiotu pobocznego. W l. 1914–18 służył w armii austriackiej w stopniu podporucznika i porucznika, zrazu w 56 (wadowickim) p. piechoty, z którym wziął udział w bitwie pod Gorlicami 2 V 1915. W czerwcu t. r. podczas walk ofensywnych został w okolicach Jarosławia ranny i wyszedł ze służby liniowej. W r. 1917 otrzymał ze względu na znajomość kilku języków obcych przydział do biura szyfrowego w charakterze deszyfranta. Pełnił tę funkcję od lipca t. r. do lipca 1918 na froncie wschodnim (Radio-gruppe 3) m.in. w Odessie, a od lipca 1918 do początku listopada t. r. na froncie włoskim (Radiofrontleitung Austro-West) w Bolzano. Dn. 11 XI 1918 przeszedł do służby w WP, a przydzielony do Polskiej Komisji Likwidacyjnej w Krakowie (przekształconej w końcu stycznia 1919 w Komisję Rządzącą) pracował w niej do końca marca 1919, po czym zwolniony został ze służby czynnej. W kwietniu 1919 złożył władzom wojskowym memoriał pt. Szyfr a radiotelegraf. Po przejściowym zatrudnieniu w Biurze Prasowym Generalnego Delegata Rządu w Krakowie w pierwszym półr. 1919 i krótkiej pracy nauczycielskiej powołany został ponownie do wojska i od 23 VII 1920 pracował w stopniu porucznika w Naczelnym Dowództwie, Oddział II, Biuro Szyfrowe; 28 X 1921 zwolniony został do rezerwy w stopniu kapitana. Wróciwszy do działalności pedagogicznej P. uczył głównie języka łacińskiego oraz propedeutyki filozofii w IV Państw. Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza w Krakowie. Tytuł profesora otrzymał w r. 1929. W l. 1922 do 1924 był przydzielony do Kuratorium Okręgu Szkolnego Krakowskiego w charakterze referenta w wydziale szkolnictwa średniego ogólnokształcącego. Uczył także w prywatnym gimnazjum żeńskim im. Heleny Kaplińskiej. Dn. 1 X 1932 przeniesiony został do gimnazjum VI im. T. Kościuszki w Krakowie, gdzie pracował do wybuchu drugiej wojny światowej.
W l. 1922–7 P. był hufcowym Hufca Krakowskiego Związku Harcerstwa Polskiego, a w l. 1933–9 członkiem Komendy Chorągwi Harcerzy w Krakowie na stanowisku kierownika Wydziału Osobowego, a później skarbnika. Dn. 10 III 1939 mianowany został harcmistrzem. Był też w l. 1924–8 wizytatorem obozów letnich Przysposobienia Wojskowego z ramienia Kuratorium krakowskiego i nauczycielem-wychowawcą w tychże obozach (Rytro, Maków Podhalański, Jordanów). Działał w Tow. Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych (TNSW), na początku lat trzydziestych został sekretarzem Okręgu (przy Zenonie Klemensiewiczu jako przewodniczącym) i funkcje te pełnił do wybuchu drugiej wojny. Brał udział w pracach Krakowskiego Tow. Kolonii Wakacyjnych dla uczniów szkół średnich (kolonia w Porębie Wielkiej), m. in. jako członek zarządu. Politycznie zbliżony był do Polskiego Stronnictwa Ludowego – «Piast», a następnie do Stronnictwa Ludowego. W latach dwudziestych należał do Koła Inteligencji Ludowej, ale w latach trzydziestych czynnego udziału w życiu politycznym nie brał.
Po wybuchu drugiej wojny światowej i po powrocie (z końcem września 1939) z ewakuacji P. pracował nadal w szkolnictwie. Przypadkiem uniknął aresztowań w dn. 11 XI 1939, które dotknęły nauczycielstwo krakowskie. Następnie uczył w Miejskim Gimnazjum Kupieckim w Krakowie. Współdziałał w pracach Miejskiej Rady Opiekuńczej w sekcji pomocy dla pracowników publiczno-prawnych i zawodów wolnych. Uczestniczył w konspiracyjnych naradach nauczycielstwa krakowskiego, na których opracowywano plany nowej organizacji szkolnictwa w Polsce powojennej. Z początkiem r. 1941 powołany został do służby wojskowej w Związku Walki Zbrojnej i otrzymał od razu przydział do Biura Szyfrowego. Na podstawie dostarczanych mu materiałów składających się z przejmowanych depesz niemieckich pracował nad wykryciem klucza do nich. Aresztowany 9 IV t. r. przez gestapo, likwidujące wówczas działaczy ruchu harcerskiego, a nie wiedzące o jego funkcjach wojskowych, uwięziony został na Montelupich w Krakowie, a w połowie lipca t. r. zesłany do obozu w Oświęcimiu, gdzie zmarł 30 IX 1941.
Żonaty od 2 VIII 1914 z Zofią ze Zbrożków (1885–1970), P. miał jednego syna Mariana (ur. 1917), filologa klasycznego, profesora PAN.
Rocznik oficerski, W. 1923; Zagórowski, Spis nauczycieli, I–II; – Materiały do dziejów oświaty w okresie okupacji hitlerowskiej (1939–1945) na terenie dystryktu krakowskiego, Cz. 3., „Roczn. Kom. Nauk Pedagog.” [T.] 4: 1964; toż, Cz. 5, tamże [T.] 8: 1968; – Wroński T., Kronika okupowanego Krakowa, Kr. 1974; – Arch. UJ: Papiery P-i (wśród nich memoriał pt. Szyfr a radiotelegraf oraz fragmenty uwag nad planowaną reformą szkolnictwa z r. ok. 1930 i z r. 1939), złożone przez rodzinę; – Artykuł opracowano na podstawie życiorysu dostarczonego przez syna Mariana Plezię.
Red.